Ekspresja w koncepcjach pedagogicznych

Mimo wielu ograniczeń, jakie niosło za sobą szkolnictwo, od XIX wieku zaczęto inaczej postrzegać dziecko i jego indywidualne potrzeby.

Ekspresja w koncepcjach pedagogicznych

Froebel podkreślał znaczenie zabawy, która była wyrazem przeżyć i zainteresowań, Montessori i Decroly- uznali kształcenie zmysłów za jeden z ważniejszych elementów kształcenia postaw, natomiast Dewey upatrywał rozwój aktywności po przez umiejętne korzystanie z własnych doświadczeń. Dostrzeżono także aspekt wychowawczy, który mogły doprowadzić do pobudzenia i rozwinięcia wrodzonej aktywności dziecka.
Aby ukazać rozwój twórczej ekspresji dziecka przytoczę koncepcję francuskiego pedagoga Celestyna Freineta oraz r. Glotona i C. Clero.
Można się zgodzić ze zdaniem Freineta, który twierdził, że dotychczasowa szkoła nie uwzględnia potrzeb rozwojowych dziecka. Aby mogło ono prawidłowo i swobodnie rozwijać swoją osobowość, wyobraźnię i zdolności twórcze, należy stworzyć odpowiednie warunki ku temu- świadomy wychowawca i środowisko, z którego dziecko czerpie nowe zadania do realizacji. Odpowiednia atmosfera pozwala na uwolnienie się od napięć, przykrych przeżyć związanych z przymusem i rygorem. „Ekspresja nie zatrzymuje dziecka w kręgu jego własnej jaźni, ale też nie skraca jego dzieciństwa, pozwalając mu na dziecięce widzenie i odczuwanie świata i jego piękna, rozbudza zamiłowanie do rozmaitych dziedzin sztuki i nauki, wywołuje postawę gotowości do czerpania z całości ludzkiego dorobku.”[1] Praca dziecka powinna być tak zorganizowana, aby służyła swobodnemu wyrażaniu siebie oraz wyzwoliła
jego aktywności i zainteresowania. Poszukiwanie powinno być drogą rozwoju dziecka, aby mogło ono obserwować, wyrażać swoje uczucia i komunikować innym swoje myśli i spostrzeżenia. Dlatego dużą rolę przypisuje się swobodnej ekspresji, indywidualnej pracy i wspólnie podejmowanym decyzjom. Świadczy to o szanowaniu myśli i uczuć dziecka, po to by jego praca była przyjemnością a nie przymusem. Według Freineta szkoła powinna rozwijać wszystkie formy ekspresji tj.:
·        Ustną;
·        Pisemną;
·        Graficzną;
·        Muzyczną;
·        Fizyczną;
Spośród tych form na uwagę Freineta zasłużyła ekspresja słowna. Dla pedagoga wydawała się ona najważniejsza gdyż, przywiązał on ogromną wagę do kształcenia twórczego języka i myślenia dziecka. Technika swobodnego tekstu pozwala lepiej poznać i zrozumieć wychowanka, a także umożliwia mu działanie twórcze, pobudza do szybszego podjęcia nauki czytania i pisania.
Swobodny tekst nie jest zwykłym wypracowaniem szkolnym. Dzieci w trakcje zajęć szkolnych a także w domu w chwili odczuwania potrzeby wyrażenia swoich uczuć, myśli piszą tekst, który jest później przedstawiony w klasie. Następnie dzieci wybierają jeden i wspólnie go redagują, dyskutując nad jego treścią.
W przypadku młodszych dzieci, które są w wieku przedszkolnym i nie posiadają umiejętności pisania, swobodny tekst przybiera postać pracy plastycznej. Jest on wówczas wyrazem myśli i uczuć wyrażanych za pomocą ekspresji plastycznej, bogatej w język kolorów i kształtów.

Dziecko według Freineta nie wykazuje biernego zachowania, nie jest obserwatorem zjawisk, przez co nie kopiuje rzeczywistości, staje się kreatorem własnej osobowości, gdyż przyjmuje odpowiednie stanowisko do świata zewnętrznego. „ Ekspresja nie jest w tym ujęciu tylko wyrazem dziecięcych przeżyć, „ale ich przyczyną sprawczą”. Współdziała, więc w tworzeniu nowej ich postaci- spełnia funkcję kreującą w stosunku do samego podmiotu.”[2]
Uogólniając należy stwierdzić, iż podstawowe założenia pedagogiki Celestyna Freineta to oparcie procesu wychowania i nauczania na dziecięcej ekspresji, doświadczeniach i przeżyciach oraz uczynienie z nich założeń edukacyjnych. Nie pozostawia dziecka jego swobodnemu rozwojowi, ale kształtuje je świadomie, uwzględniając jego aktywność własną. Koncepcja Freineta jest bliska pedagogice współczesnej, zwłaszcza realizacji celów, takich jak powiązanie aktywności, ciekawości i twórczości dziecka ze światem zewnętrznym.
R. Gloton i C. Clero prezentują programową koncepcję twórczej aktywności dziecka przez sztukę. Jest ona środkiem wychowawczym, kształcącym twórczą osobowość wychowanka, wyobraźnia i ekspresja służą jako jej wykładnik.
Małe dziecko jest otwarte, energiczne ma duży zasób wyobrażeń, co do otaczającego go świata, stara się w sposób intensywny uzewnętrznić swoje odczucia. z czasem nabiera świadomości siebie i inaczej zaczyna wyrażać swoje emocje. Należy umożliwić dziecku swobodę działania i wyrażania, tak jak podkreślał to Freinet ważna jest atmosfera, w której dziecko przebywa.
„ Po to by dziecko mogło wyzwolić swój wewnętrzny świat i posługiwać się właściwymi mu sposobami ekspresji- gestem i mimiką, słowem mówionym, aktywnością plastyczną i muzyczną- trzeba uszanować jego spontaniczność, czuwać nad tym, by unikać wszystkiego, co może pociągać za sobą zahamowanie ekspresji, a tym samym myślenia, a także zniszczenie tendencji ekspresyjnych.”[3]
Im dziecko jest bardziej spontaniczne, tym zaczyna przejawiać swoją ekspresję w niewłaściwych według dorosłych miejscach, jego myśli mają często śmieszny i małoistotny dla niego sens. Nie należy dziecka według Glotona nadmiernie karcić ani lekceważyć jego poczynań, często niezrozumianych przez opiekunów. Dla rozwoju ekspresji twórczej dziecka, ważna jest zachęta, która powoduje, że zaszczepia się dziecku poczucie własnej siły i chęci dalszego tworzenia.
Każda próba podjęcia aktywności przez dziecko np. spontaniczna zabawa, układanie opowiadań nie jest kopiowaniem istniejących wzorów, ale naturalnym odruchem tworzenia, kształtującego się młodego człowieka, co już Freinet określił „ błądzeniem eksperymentalnym”.„Ekspresja to przede wszystkim odsłanianie siebie, stawanie się przejrzystym dla innych, co nie jest możliwe we wszystkich sytuacjach, a co przecież pozostaje podstawowym warunkiem wszelkiego tworzenia siebie w kontakcie z innymi.(…) To wszystko, co należy do wewnętrznego świata dziecka, musi mieć możność uzewnętrznienia, przeniesienia po to, by twórczość wyobraźni została powołana do istnienia, a także po to, by mogła oświetlić się i odnowić. Ekspresja twórcza jest osiągnięciem normalnym, trzeba nawet powiedzieć koniecznym dla funkcjonowania postawy twórczej.”



[1] W. Pielasińska „ Ekspresja- jej wartość i potrzeba”. WSiP- Warszawa, 1983 r., str. 25 (cytat za M. Zięcina „O swobodnej ekspresji dziecka w szkole techniki Freineta”.” Ruch Pedagogiczny” 1962 r., str. 45)
[2] tamże. str. 26
[3] R. Gloton, C. Clero „Twórcza aktywność dziecka”. WSiP- Warszawa, 1976 r. str. 106

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz